Özel bankalar, emeklilere yönelik verdikleri promosyonları bu ay başında üç yıllık müddet için artırarak, dikkat çekti. Ancak kamu bankalarının promosyonları, geçen yılki seviyede kalmaya devam ediyor.
Özel bankalar, promosyonlarında yüzde 25-30 oranında bir artış gerçekleştirirken, Ziraat, Ziraat Katılım, Vakıf, Vakıf Katılım ve Halk Bankası’nın sunduğu promosyonlar, emeklilere en düşük 5.000 ve en yüksek 12.000 TL olarak belirlenmiştir. Buna karşılık, özel bankaların yeni promosyon tutarları, üç yıl için 12.000 ile 27.000 TL arasında değişmektedir. Kamu ve özel sektör çalışanlarına sağlanan rakamların oldukça gerisinde kalan bu tutar, özel bankaların verdiği promosyonlarla kıyaslandığında dikkat çekici bir fark ortaya çıkarmaktadır. Kredi kartı kullanımı veya fatura ödeme talimatı verme gibi özel anlaşmalar ile bu tutarların artırılması mümkün olabilmektedir.
Mart ayında SGK ile kamu bankaları arasında yapılacağı ilan edilen görüşmelerin ertelenmiş olması, promosyonların özel bankaların seviyesine ulaşmamasında büyük bir etken olarak görülüyor. Zira, kamu bankaları 2017 yılında SGK ile imzalanan protokol aracılığıyla emeklilere ilk kez promosyon ödenmesine öncülük etmişti; bu durum, özel bankaların da müşteri kaybetmemek için harekete geçmesine neden olmuştu.
Bu durumu değerlendirirken, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in etkisi akla geliyor. Bakan Şimşek’in, aylık ve maaş artışlarına karşı durduğu gibi promosyon artışlarına da karşı çıkmış olabileceği düşünülüyor. Çalışan, memur ve emekli zammı söz konusu olduğunda, “mali disiplin” vurgusu öne çıkarılmakta ve “enflasyon yükselecek” denilmektedir. Bu sebeplerle, milyonlarca sabit gelirli, düşük artışlarla yetinmek zorunda kalmaktadır. Mali disiplin uygulamaları, genellikle dar gelirli kesim üzerinde olumsuz etki yapmaktadır.
Yıllar içerisinde sürdürülen mali disiplinin, enflasyonu düşürmediği, kamudaki savurganlıkları engellemediği ve emekçilere hak ettikleri zammı vermediği gözlemlenmektedir. 19 Mart’ta Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınıp tutuklanmasının ekonomiye maliyeti 55 milyar dolar olarak kaydedilmiştir. Hükümetin övündüğü mali disiplin, bu olayla birlikte sorgulanır hale gelmiştir. Merkez Bankası’nın rezervlerinin boşaltılması ve piyasaya daha fazla dolar sürülmesi belirtilen mali disiplinden uzaktır. Bu durum, Mehmet Şimşek’in emekli, memur ve işçilerin mağduriyetini pek umursamadığını ortaya koymaktadır. Türk-İş Genel Başkanı da, Mehmet Şimşek’in emekçiye yönelik tutumunu eleştirmiştir.
17 milyona yakın emekli, dul ve yetim, büyük ölçüde Anadolu’da ve kırsal kesimde yaşamaktadır ve aylıklarını genellikle tek banka şubesi olan Ziraat Bankası’ndan almaktadır. Birçok ilçede özel bankaların şubelerini kapatması sonucunda, emekliler zorunlu olarak aylıklarını Ziraat Bankası’na taşımaktadır. Kamu bankalarının geçen yılki promosyonları, açlık sınırının altında olan 14.469 TL’lik aylıkla geçinmek zorunda kalan dar gelirli kesim için yetersiz kalmaktadır.
Kamu bankalarından aylık alan emeklilerin beklentisi, 6 Haziran’da başlayacak Kurban Bayramı öncesinde promosyonların artırılmasıdır. 4.000 TL’lik ikramiye ile birlikte bayramı daha rahat geçirebilmek ve torunlarına harçlık verebilmek arzusu içerisindedirler.
Özel bankaların promosyon tutarındaki artış, 14.500 TL’lik aylığı olan ve zor geçinmeye çalışan emekliler için bir nebze olsun teselli sağladı. Ancak bu tutarın yeterli olmadığı anlaşılmaktadır. Yine de, hiç olmamasından iyidir. Şimdi gözler kamu bankalarına çevrilmiş durumda; çünkü emeklilerin büyük çoğunluğu aylıklarını bu bankalardan almakta. Düşük zamlar nedeniyle geçim sıkıntısı çeken emekliler, kendilerine biraz rahatlık sağlayacak promosyonların gözden geçirilmesini talep etmektedir.
Emekli, üç yıl içerisinde sözleşme imzaladığı bankadan ayrılırsa, kalan tazminatı geri ödemek durumundadır.
