İstismara Uğrayan Yaşlıların Sayısı Artıyor
Yaşlı nüfusun hızla artmasıyla birlikte, istismara uğrayan yaşlı bireylerin sayısı da ciddi oranda yükseliyor. Dünya Sağlık Örgütü ve Birleşmiş Milletler’in verileri, yaşlılara yönelik fiziksel, psikolojik ve ekonomik kötü muamelenin yaygınlaştığını ortaya koyuyor. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulunun 66/127 sayılı kararıyla 15 Haziran, “Dünya Yaşlı İstismarı Farkındalık Günü” olarak ilan edildi.
Bu bağlamda her 15 Haziran’da yaşlılara yönelik istismar, kötü muamele ve ihmale karşı farkındalık oluşturulması amaçlanıyor. Dünya genelinde 60 yaş ve üzerindeki bireylerin yaklaşık yüzde 15,7’si istismara maruz kaldığını gösteren veriler, her 6 yaşlıdan birinin istismara uğradığına işaret ediyor.
Öte yandan, dünyada 2050’de 2 milyara ulaşması beklenen yaşlı nüfusunun 320 milyonunun istismara maruz kalabileceği öngörülüyor. Yaşlılara yönelik istismar oranlarının huzurevleri ve uzun süreli bakım tesisleri gibi kurumsal ortamlarda daha da yüksek olduğu bilinirken, personelin üçte ikisi yaşlılara yönelik istismarda bulunuyor.
Yaşlı istismarı; güven ilişkisine dayanan bir ortamda, yaşlı bireyin zarar görmesine ya da sıkıntı yaşamasına neden olan tek seferlik veya tekrarlayan bir eylem ya da uygun müdahalenin eksikliği olarak tanımlanıyor. Yaşlılar, fiziksel, psikolojik, ekonomik ve cinsel istismarın yanı sıra hak istismarına da maruz kalabiliyor.
İhmal ise yaşlının sosyal, fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarını bilinçli ya da bilinçsiz şekilde karşılayamama durumu şeklinde ifade ediliyor. İhmalin yanı sıra yaşlıların terk edilmesi ve onurlarının zedelenmesi gibi durumlar da, yaşlı istismarı kapsamında değerlendiriliyor.
DSÖ verilerine göre, farklı bölgelerden 28 ülkede yürütülen çalışmaların neticesinde, 60 yaş ve üzeri her 6 kişiden 1, bir tür istismara maruz kalıyor. İstismarın en yoğun gözlemlendiği yerlerin başında huzurevleri ve uzun süreli bakım tesisleri gelirken, yaşlılara bakım veren yardımcılar veya personelin yüzde 64,2’si, diğer bir deyişle üçte ikisi yaşlılara yönelik istismarda bulunuyor.
Yaşlılar tarafından bildirilen istismarların, yüzde 11,6’sını psikolojik, yüzde 2,6’sını fiziksel, yüzde 6,8’ini finansal, yüzde 0,9’unu cinsel istismar ve yüzde 4,2’sini ise ihmal oluşturuyor.
Kovid-19 salgını döneminde, sokağa çıkma yasakları ve bakım evlerinde ihtiyaç duyulan çalışanların sayısının azalması gibi durumlar nedeniyle yaşlıların istismarının arttığı biliniyor. ABD’de yapılan bir araştırma, bu süreçte toplumda yaşlı istismarı oranlarının yüzde 84’e kadar artmış olabileceğini öne sürüyor.
Yaşlı bireylere yönelik istismar; fiziksel yaralanmalar, erken ölüm, depresyon, bilişsel gerileme, ekonomik çöküntü ve kurumsal bakım altına alınma gibi ciddi fiziksel, ruhsal, mali ve sosyal sonuçlar doğuruyor. Bu tür istismarın etkileri, yaşlı bireyler açısından özellikle ağır seyredebilir ve iyileşme süreci genellikle daha uzun ve zorlayıcı olur.
Yaşlı bireylerin istismara uğrama riskini artıran bireysel faktörler arasında; işlevsel bağımlılık veya engellilik, kötü fiziksel sağlık durumu, bilişsel bozukluklar, zayıf ruh sağlığı ve düşük gelir düzeyi yer alıyor. Ayrıca, istismarda bulunan bireylerin taşıdığı risk faktörleri arasında ise ruhsal hastalıklar, madde bağımlılığı ve genellikle maddi olmak üzere mağdura olan bağımlılık öne çıkıyor.
Yaşlılara yönelik istismarın önlenmesi kapsamında istismar durumlarında başvurulabilecek yardım hatları ve acil barınma imkanları umut vadederken, caydırıcılığın artırılması gerekiyor. Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde yaygın bir sorun olan yaşlı istismarı, çoğu zaman kayıt altına alınmadığı için görünmez kalıyor. Bu nedenle istismara uğrayan yaşlı bireylerin gerçek sayısının açıklanan verilerden çok daha yüksek olduğu tahmin ediliyor.
İstismar vakalarının genellikle çok aktörlü bir müdahale gerektirmesi nedeniyle, çok disiplinli ekiplerle yürütülen koordineli çalışmalar öne çıkıyor. Gelişmiş sosyal destek sistemleri ve yalnız yaşamamak gibi unsurlar ise yaşlı bireylerin istismara uğrama olasılığını azaltan koruyucu faktörler olarak öne çıkıyor.
